Er valt veel te verbeteren op het gebied van internationale wetgeving om het makkelijker te maken gestolen vermogens op te sporen en terug te vorderen.  Het lastige is daarbij dat landen met machtige kleptocraten netwerken en landen die verdienen aan internationale geldstromen, dit doorgaans als het ware vanuit twee kanten tegenwerken.
Toch kan er binnen de huidige mogelijkheden reeds veel gedaan worden:
- Veel gestolen vermogen kan zichtbaar gemaakt worden,  op uiteenlopende manieren en met omzeiling van smaadwetten.
- Er zijn waardevolle ervaringen met het gericht terug geven van gestolen vermogen, waardoor geld snel en direct gebruikt kan worden om de economische omstandigheden van velen te verlichten
- Cruciaal element is het ten dienste stellen van al die financieel-juridische expertise waarover men in de OESO-landen in veel ruimere mate beschikt dan in de benadeelde landen, om er letterlijk meer werk van te maken gestolen offshore miljarden te traceren en terug te vorderen. 
 

Zichtbaar maken
Er is een enorme hoeveelheid gestolen geld van kleptocraten dat in de wereld circuleert. Een groot deel is verborgen, maar het is niet verdwenen in een zwart gat. Het is de kunst om dit vermogen zichtbaar te maken.
Het is niet voor niets dat kleptocraten gretig gebruik maken van smaadwetten. Het zichtbaar maken van vermogen leidt tot vragen in het thuisland en kan nogal hinderlijk zijn bij het doen van zaken of sowieso aansluiting vinden bij het sociale leven van de upperclass in de wereld in het algemeen. Heel vervelend allemaal. (Ook de Zuidas houdt niet van een smet op het blazoen: alleen al het feit dat Obama Nederland in 2009 in één adem noemde met de lijst van belastingparadijzen wereldwijd leidde tot een enorme onrust en een koortsachtig diplomatiek offensief. Het Witte Huis bond in: binnen een dag was Nederland van het lijstje met belastingparadijzen verwijderd.)

Menig kleptocraat etaleert graag hoe succesvol men is en als iemand die het beste met de medemens voor heeft.  Als het even kan, fungeert men als rolmodel. Weinig mensen uit de bevolking weten echter hoe exorbitant rijk sommige mensen zijn en met wat voor gedrag dat gepaard gaat. Het ligt in elk geval voor de hand om hier meer duidelijkheid over te scheppen. (Smaadwetten hoeven hierbij niet in de weg te staan; ze zijn niet relevant als je laat zien wat iemand bezit en in het midden laat hoe deze eraan gekomen is.)

Volgens Navalny is dit Poetin's verblijf aan de Zwarte Zee.  Gelegen bij de badplaats Gelendzjik met een oppervlak van 70 km2.
Navalny's video ontkrachtte de zorgvuldig in stand gehouden mythe dat Poetin er een sobere levensstijl op na houdt.
Een week na publicatie meldde opeens de 'echte' eigenaar zich: Poetin's oude vriend Arkadi Rotenberg.

Navalny was een meester in het zichtbaar maken van vermogen: met behulp van drone opnamen toonde hij allerlei paleizen van de Russische elite, zoals in 2021 het 'Versailles van Poetin aan de Zwarte Zee'.
Vastgoed is goed zichtbaar te maken. Daarnaast zijn jachten, sieraden en horloges bijzonder geschikt. Navalny zelf boekte hier reeds in 2012 succes mee toen men ontdekte dat het Brequet horloge van de patriarch van de Russisch Orthodoxe Kerk, waarde $30.000, aanvankelijk was weggephotoshopt.
Soms blijkt uit bestudering van verschillende foto's dat iemand er meerdere dure horloges op nahoudt. In China kwam zo lokale bestuurder Yang Dacai aan de bijnaam van 'brother wristwatch' en een veroordeling tot 14 jaar cel wegens corruptie. Recentelijk kwam de Peruaanse president Boluarte onder vuur te liggen nadat een nieuwszender ontdekte dat ze 14 verschillende luxe horloges had gedragen.

De 'Filippijnse Commissie voor Goed Bestuur' besloot in 2016 de in beslag genomen juwelencollectie van Imelda Marcos te gebruiken voor een anti-corruptiecampagne.
Inmiddels is de 'expositie' van Facebook verwijderd. (Zie voor andere voorbeelden nog het BBC artikel)

Zichtbaar maken van netwerken
Zichbaar maken van vermogen is extra lastig zodra het gaat om aandelen en andere financiële activa. Afgezien van doorgaans onbekende posities in aandelen via vermogensbeheerders op internationale beurzen, gaat het daarbij vaak om een netwerk van belangen in het betreffende land zelf. Het is dan wel zaak om het netwerk te kennen. Zo is voormalige Zuidafrikaans president Jakob Zuma een lastig verhaal; hoewel hij is veroordeeld wegens corruptie door gebruik van overheidsgeld bij de verbouwing van zijn landgoed, is bij lange na niet duidelijk wat hij nu eigenlijk bezit. Alleen al een blik op de activiteiten van zijn uitgebreide familie geeft dan weliswaar geen bewijs, maar kan wel inzicht geven hoe de vork in de steel zit. Via de Panamapapers kwam bijvoorbeeld naar buiten dat een neef van hem, Khulubuse Zuma, voor een half miljard dollar aan oliebelangen in Congo heeft. Khulubuse Zuma wordt ook in verband gebracht met malversaties rond drie goudmijnen in 2009.
 

Netwerken: een neef van Jacob Zuma, een zoon van de advocaat van Zuma en een kleinzoon van Nelson Mandela
werden alledrie in verband gebracht met het frauduleuze faillissement van de Pamodzi goudmijnen in 2009.
(Zie hier voor een korte samenvatting)

Vaak overleeft het netwerk de oorspronkelijke grondlegger. Een extreem voorbeeld betreft de nazaten van Soeharto, president van Indonesië van 1965 tot 1998. Naar schatting  van transparancy international is er in die tijd tussen de $15 en $35 miljard op bankrekeningen offshore verdwenen, maar er is hoegenaamd niets teruggevorderd. Zijn nazaten bezitten grote bedrijven en beheersen grote delen van de Indonesische economie.
 

Netwerken: president Suharto met vrouw en kinderen in 1967. De familie bezit zo'n 500 bedrijven en is politiek zeer actief.
Dochter Titiek Suharoto (helemaal rechts) is bijvoorbeeld de ex-vrouw van de in 2024 tot president gekozen Prabowo
(Afbeelding: wikimedia)

Een minder in het oog springend netwerk zijn de nazaten van Mobutu Sese Seko, president van Congo (Zaïre) van 1965 tot 1997: nog in 2009 moest men in Zwitserland 6 miljoen aan bevroren banktegoeden overdragen aan de familie van Mobutu wegens gebrek aan bewijs dat het geld op strafbare wijze was verkregen. Het zegt nogal wat dat men zelfs zo'n relatief laag bedrag geld na zijn dood nog niet afhandig heeft kunnen maken, als je bedenkt dat er alleen al aan IMF-gelden zo'n een slordige 6 miljard via zijn handen verdwenen is. De nalatenschap van Mobutu lijkt helemaal niet meer ter discussie te staan. Een van zijn zoons is inmiddels al weer actief in de Congolese politiek. Ongetwijfeld zal nader onderzoek naar het vermogen van oude getrouwen heel wat opleveren.
 

Mobutu op bezoek bij president Nixon, 1973 (afbeelding: wikimedia).

Koloniale rijken in 1914 (afbeelding: wikimedia).

Gericht teruggeven
Het opsporen, confisceren en retourneren van gestolen geld kent dan wel vele obstakels, maar het  loont in elk geval zeer de moeite zodra het lukt. Er ligt hier als het ware een goudmijn die gebruikt kan worden om de levens van velen substantieel te verlichten. In het kader van het STARR initiatief van de Wereldbank heeft men $118 miljoen aan bevroren fondsen die gestolen waren uit Kazachstan weer gericht teruggesluisd in afstemming met lokale NGO's. De daartoe opgerichte stichting richtte zich speciaal op kinderen en jongeren uit arme gezinnen. Met dit geld zijn in de periode 2009-2014 zo'n 200.000 kinderen geholpen. (Omgerekend is dat zo'n $500 per kind. Je kunt daar ruwweg een jaar mee naar school inclusief maaltijden.)

In deel 3 kwam aan de orde dat bij het retourneren van geconfisceerd geld van dictator Abacha een deel opnieuw verdwenen is. Het ziet er naar uit dat men in Nigeria nadien de touwtjes strakker heeft aangetrokken en met behulp van lokale NGO's is anno 2020 $113 miljoen aan 800.000 arme gezinnen gegeven in de vorm van directe financiële ondersteuning. (Omgerekend $150 per gezin, voor hun inkomensgroep vergelijkbaar met een 13e maand.)  Daarnaast is in mei 2020 nog eens $300 miljoen geretourneerd vanuit Jersey na een akkoord met de Nigeriaanse regering dat dit geld gebruikt zou worden voor enkele grote infrastructuurprojecten zoals een nieuwe brug over de Niger. (Gereed in 2023: kosten $170 miljoen. Het betekende werk voor zo'n 10.000 mensen gedurende 4 jaar.)
 

Kortom: geld in beslag nemen kan een enorm positieve impact hebben voor de inwoners van de landen in kwestie. Op dit moment hangt er echter erg veel er vanaf in hoeverre een kleptocraat verdreven is én of er een opvolgende regering is die überhaupt achter het geld aan wil. Dat kan natuurlijk anders. Neem nou het reeds genoemde extreme voorbeeld van de 40 jarige dictatuur van president Obiang van Euitoriaal Guinea en de in beslag genomen bezittingen van zijn zoon die wachten op een bestemming (zie deel 3). In dit geval kan de patstelling doorbroken worden door geld gericht te retourneren aan toegang voor onderwijs, drinkwater en vergelijkbare sociale projecten. Redress, een organisatie die zich inzet voor de slachtoffers van mensenrechtenschendingen, schreef hiertoe een voorstel in samenwerking met onder meer Transparancy International en Human Rights Watch.

Vanzelfsprekend ligt een dergelijke werkwijze van onderhandelingen en overleg met lokale partijen voor de hand voor talloze miljarden die alleen al in de OESO-landen te vinden zijn. Natuurlijk zijn er hierbij haken en ogen, maar nu wacht men vanuit de OESO-landen maar al te vaak af en gebeurt er helemaal niets.
 

Expertise beschikbaar stellen
In het kader van het 1MDB schandaal gaf Leonardo die Caprio de hem gegeven Picasso terug. Zo ook actrice Miranda Kerr, die $8 miljoen aan juwelen retourneerde. In hun geval kwam er vanuit de Amerikaanse justitie enige druk aan te pas, die met name in actie kon komen omdat de Maleisische autoriteiten er zelf veel werk van maakten.

We kunnen er ook vanuit onszelf meer werk van maken hier in het rijke en goedgeorganiseerde Noorden. Hoe zichtbaarder al dat gestolen vermogen wordt, hoe meer ook in beeld komt wie er toch in al die keurige landen die zo goed scoren op de anti-corruptie index, bij uitstek profiteren door zaken te doen met de stelende elite van corrupte landen. Trustkantoren, vermogensbeheerders en advocatenkantoren staan daarbij vooraan. Zij houden er niet van als hun werk in de spotlights komt te staan. Dat mag best vaker gebeuren. Tegelijkertijd is de werkelijkheid natuurlijk wat complexer: via grondstoffen, aandelen en banen profiteren veel meer mensen dan enkel de Zuidas.
Kortom: redenen te over om ook zelf initiatief te ontplooien.

De Zuidas kan zelf ook wat gaan doen aan het opsporen van miljarden gestolen geld
(view vanaf de VU, 2021: wikimedia)

Het achterhalen van al dat geld is arbeidsintensief en je hebt er behoorlijk wat financieel-juridische expertise voor nodig. Het is nu juist deze benodigde expertise en mankracht waaraan het de betrokken landen vaak ontbreekt. Hiervoor moet je eerst investeren in hoger onderwijs en dat is een kwestie van de lange adem. Alleen al qua expertise een bijdrage leveren vanuit de OESO-landen is enorm de moeite waard. In zekere zin gebeurt dat al in het geval van het achterhalen van al dat Russische vermogen als gevolg van de Russsische inval in Oekraïne. Al die ervaring die hier nu ruim mee is opgedaan kan uitstekend ingezet worden om andere kleptocraten netwerken aan te pakken.
Het zou daarbij chique zijn als vanuit de betrokken bedrijven op de Zuidas zelf hiervoor een pool met professionals op wordt gezet (eventueel met traineemogelijkheden voor mensen uit de betrokken landen zelf).
 

Het grote geld
Er zit een bij dit alles een grote adder onder het gras. Dat is de invloed van het 'grote geld' überhaupt. Zodra je op zoek gaat naar gestolen vermogens van kleptocraten, kom je ook in het vaarwater terecht van de oliemiljarden van het Arabisch schiereiland, de technologiemiljardairs uit de VS, de grote spelers op Wall Street en in the Londonse City, mediamagnaten, vastgoedtycoons en ga zo maar door. Hoewel het formeel gaat om legaal kapitaal, vallen er vaak legitieme vragen te stellen bij sommige bronnen van inkomsten. Zo zal bijvoorbeeld nader onderzoek in de miljarden die circuleren in de grondstofwinning voor onze mobieltjes en al die andere apparatuur veel duistere geldstromen opleveren, waarbij men tot nu toe vaak de andere kant opkeek.
Wie op zoek gaat naar gestolen geld, gaat als vanzelf vraagtekens plaatsen bij de grote vermogens in deze wereld. Dat is tot nu toe slechts in beperkte mate het geval. De discussie draait vooral om de vraag of deze niet wat meer belasting zou moeten betalen. Er is weinig aandacht voor de vraag waar het geld eigenlijk vandaan komt.
 

De miljonairspyramide met bovenin de UNHW's. Samen goed voor $49.000 miljard.
Dat is 10% van het vermogen in de wereld. 
(bron: Altrata Ultrawealth report 2024)

De toplaag van ultra high net worth individuals (UNHW's) zou je de wereld van het grote geld kunnen noemen. Je bent een 'UNHW-er' zodra je over een vermogen van meer dan $30 miljoen beschikt. Dit gaat om 426.000 mensen (telling 2023 en daarmee ca. 0,0005% van de wereldbevolking) daar weer bovenin zit de superliga vam de 2600 miljardairs (bron: UBS 2024) die de wereld telt. De UHNW's bezitten een slordige 10% van al het vermogen in de wereld. (Kijk je alleen naar de miljardairs: die hebben zo'n 3%, met aan de top de multi-miljardairs zoals Elon Musk, in 2024 de rijkste van allemaal, mede dankzij de hoogste bonus ooit uitgekeerd aan een CEO: $48 miljard.)

Deze toplaag is beduidend groter geworden, mede door de globalisering na de val van de Muur, en blijft groeien: in 2014 ging het nog om 300.000 mensen en de verwachting voor 2028 is dat het er bijna 600.000 zullen zijn. Wij merken dit als burgers omdat we gewend raken aan steeds hogere beloningen, maar ook omdat deze groep enorm aanwezig is in de media om ons heen. Het grote geld draait niet alleen aan de knoppen, maar vult in vergaande mate ook de publieke ruimte. Veel van de culturele iconen van onze samenleving zijn UNHW's: tal van sporters en artiesten profiteren in extreme mate van het grote geld in de wereld. Inmiddels is het vooral nieuws wie van hen er nu weer miljardair is geworden, zoals recentelijk Taylor Swift. Of in 'ons' geval; het nieuws dat Max Verstappen de Quote 500 was binnengereden met 120 miljoen.
De bedragen worden eigenlijk ter kennisgeving aangenomen, kritiek is maar negatief; het is wel zo ontspannen om gewoon te gaan juichen op de tribune.

Het grote geld creëert zelf zo mede een atmosfeer waarin vragen naar de herkomst niet meer gesteld worden. Reden te meer om het wel te doen.