Deel dit artikel:

update 02/07/2025

defensie uitgaven 2024

oekraïne en Navo vergeleken
met Rusland (en China)

 

Een nieuwe NAVO-norm

De wapenuitgaven van de NAVO waren net bij het gros van de lidstaten opgeschroefd naar het normgetal van 2% van het BBP.  Nu is er weer een nieuwe norm afgesproken van 3,5%. (De officiële NAVO norm van 5% bevat als extra 1,5% voor investeringen in 'defensie gerelateerde' infrastructuur, zoals havens, wegen, communicatieverbindingen et cetera.)

Waarom dit helemaal precies nodig is, daar kun je over discussiëren. Feit is dat Rusland de wapenuitgaven nog eens extra verhoogd heeft en daarnaast zijn er de Amerikanen onder de in januari 2025 aangetreden president Trump die minder geneigd zijn tot het geven van veiligheidsgaranties.  Bij deze wederom de cijfers op een rij op basis van de jaarlijkse update van het Stockholm International Peace Research Institute. (Zie hier voor het overzicht van 2023)

Zie de tabel hieronder voor een gedetailleerd overzicht. Zodra alle budgetten van de lidstaten zijn opgekrikt naar 3,5%, gaat de NAVO jaarlijks nog eens zo'n $ 400 miljard extra uitgeven. 

Toelichting tabel:
- vermeld zijn alle NAVO lidstaten, behalve IJsland, dat geen eigen leger heeft
- Finland (2023) en Zweden (maart 2024) zijn net toegetreden. Het is een serieuze versterking van de NAVO:  hun uitgaven zijn gelijk aan 12,5% van het militaire budget van Rusland. 
- in de rechtertabel is berekend wat er gebeurd als alle lidstaten minstens 3,5% van het BBP zouden uitgeven; indien een land reeds deze norm haalt, staat er gewoon het huidige budget
- de weergave in dollars geeft een vertekend beeld door sterke wisselkoersfluctuaties, die momenteel wel heel sterk zijn. Bij euro's gaat het om zo'n 5%, bij de koers van de Russische roebel en de Chinese Yuan kan het al snel zo'n 10% naar afwijken. (Naar boven of beneden.) 
- het SIPRI houdt sowieso  een slag om de arm bij de budgetten van Rusland en China. De financiering is voor een deel in nevelen gehuld.

- tot slot kun je nog de (vaak gemaakte)  kanttekening plaatsen in hoeverre Rusland en China 'goedkoper' uit zijn met hun militaire kosten. Dat voert hier te ver. Zeker is dat de salarissen en pensioenen lager zijn, maar bij de kosten van wapentechnologie is dat niet zo eenduidig te bepalen. Rusland leidt bovendien enorme verliezen: dat kost ook erg veel geld.   

Voor extra inzicht zijn de uitgaven van Oekraïne toegevoegd: $64,7 miljard , dat is 40% van het Russische defensiebudget. Het SIPRI heeft in dit bedrag de militaire hulp van andere landen niet meegenomen.  Oekraïne is financieel aan de rand van haar mogelijkheden beland, met militaire uitgaven die meer dan een derde van het Oekraïense BBP bedragen. De Russen lijken hierop te speculeren en hebben zelf afgelopen jaar hun uitgaven extra verhoogd van 5,9% naar 7,1% van het BNP. 
 


Toename militaire uitgaven NAVO-Oekraïne-Rusland-China in de afgelopen 4 jaar.
Bij de NAVO zijn de uitgaven van tussentijds toegetreden leden Finland en Zweden in alle jaren erbij gerekend. Bron: SIPRI database
 

Rusland versus Oekraïne-NAVO

Dat Rusland een bedreiging vormt, zeker; het land heeft sinds het begin van de inval in Oekraïne haar jaarlijkse defensieuitgaven bijna verdubbeld. Je kunt je wel afvragen hoe lang Rusland dit uitgavenpatroon kan volhouden.  Het lijkt erop dat ze er in 2024 een schep bovenop hebben gedaan met de bedoeling een beslissing te forceren. De herverkiezing van Trump tot Amerikaanse president zal hier een extra impuls aan hebben gegeven.  

Het heeft er alle schijn van dat men bij de NAVO hier behoorlijk van is geschrokken. NAVO baas Rutte koos in december 2024 voor het luiden van de alarmbel: "Ik zal eerlijk zijn: de veiligheidssituatie ziet er niet goed uit."  

Desalniettemin staan de Europese NAVO-landen er ook zonder de VS niet zwak voor. Men wordt eerder sterker. De positie van Oekraïne is echter een ander verhaal. 
 


 Steun aan Oekraïne periode  2022 t/m feb 2025. Weergegeven zijn landen die meer dan $1 miljard hebben gegeven.
Grijs zijn militaire uitgaven, blauw financieel, zwart humanitaire hulp.  Bron: Statista Zie voor updates: Ukrain supporter tracker van het IFW


Bij elkaar is er sinds de start van oorlog ongeveer $130 miljard aan directe militaire hulp aan Oekraïne gegeven.  Met omgerekend $45 miljard per jaar is dat best redelijk; met dank aan de Amerikanen onder president Biden en tal van kleinere landen waaronder Nederland, Polen en de Scandinavische landen. Duitsland en het Verenigd Koninkrijk hadden wellicht meer kunnen bijdragen en de steun van Frankrijk, Spanje en Italië was wel erg karig.
De Amerikanen trekken zich nu onder president Trump steeds meer terug; wapenleveranties aan Oekräine werden in maart al uitgesteld, sommige leveringen worden van het ene op het andere moment teruggeschroefd. Het is nu aan Europese landen om te bepalen of al die extra NAVO miljarden ook extra Europese ondersteuning voor Oekraïne betekenen. 
 

 Wereldwijde defensie uitgaven 1988-2024. De grens van $3.000 miljard komt in zicht.   
Bron: SIPRI

Wereldwijde uitgaven

In 2021 werd voor het eerst de grens van $2.000 miljard aan wereldwijde militaire uitgaven overschreden. Met de inval in Oekraïne als 'trigger' zijn we zonder al teveel discussie in een wereldwijde nieuwe wapenwedloop terecht gekomen. De spanningen in het Midden-Oosten en Oost-Azië zijn hier nog eens bijgekomen. Het SIPRI constateert dat in 2024 de wereldwijde militaire uitgaven met 9,4% zijn gestegen: de hoogste stijging sinds het einde van de Koude Oorlog. 

Het lijkt dan allemaal heel logisch, maar zo vanzelfsprekend is dat allemaal niet. Je kunt naast wapens ook langs andere wegen investeren in veiligheid, zoals in meer internationale solidariteit.  Voor bijvoorbeeld het bestrijden van extreme armoede in de wereld is maximaal $300 miljard per jaar nodig.  Maar op ontwikkelingshulp wordt nu vooral wereldwijd fors bezuinigd. Daar mogen we dan ook wel meer over discussiëren. 

Het is de komende jaren in elk geval des te meer een kwestie van opletten geblazen waar het geld allemaal blijft. De kosten vliegen je met iedere raket om de oren. Zie: 'Wat kost dat nou, zo'n Stinger?