Last update
20/04/2022
(Of ga meteen door naar deel 2: Koopkracht (Begin bij de basis)
(of deel 3: Fairphone en ultrafast fashion: wat kun je met je koopkracht in onze hypereconomie?)
In het vorige artikel kon je je eigen positie bij de inkomens- en vermogensverdeling in Nederland en in de wereld bepalen. Een aantal van ons moet dan toch wel tot de vaststelling komen in een zeer bevoorrechte positie te verkeren. Vervolgens kan dan de vraag opkomen wat je met je eigen vermogen eraan kunt bijdragen om de onderste 50% een hoger inkomen en meer vermogen te bezorgen.
Je kunt bijvoorbeeld overwegen geld weg te geven, je koopgedrag te veranderen (zie deel 2 en 3 ) of je geld uit te lenen dan wel te investeren (in voorbereiding).
Weggeven
Bij het weggeven van geld denken we al snel aan goede doelen. Qua aantal mensen dat geld doneert aan een goed doel, staat Nederland in de top 10.
(bron: Statista)
De Charities Aid Foundation (CAF) meet deze gulle houding aan de hand van geven als zodanig, niet zozeer aan de hand van de hoogte van de financiële bijdrage. De CAF kijkt naast het geven van geld ook naar andere vormen van hulp, zoals vrijwilligerswerk. (Zie hier hun jaarrapport)
Boeddhistische landen scoren hoog vanwege de gewoonte om regelmatig een klein bedrag te geven; aan bedelaars en om in het levensonderhoud van monniken te voorzien. (Ofwel het praktiseren van 'dãna', vrijgevigheid(ook in het hindoeïsme).)
Financieel geefgedrag ten opzichte van het eigen inkomen vinden we bij het CBS. We zien hier dat gestandaardiseerde huishoudens gemiddeld 0,4% van hun bestedingen uitgeven aan goede doelen, min of meer gelijk verdeeld tussen eenmalige donaties en structurele donaties.
Schenkingen huishoudens als deel van het gestandaardiseerde inkomen. (Bron: CBS, cijfers 2015)
Via het jaarlijkse rapport 'Geven in Nederland' van het Centrum voor Filantropische Studies aan de Vrije Universiteit in Amsterdam (CFS) krijg je een gedetailleerde inkijk in het geefgedrag van Nederland. Volgens het CFS is het percentage giften als deel van het inkomen iets hoger en de laatste jaren tamelijk stabiel: 0,45% in 2015-2018.
Al met al gaf Nederland in 2018 zo’n 5,7 miljard aan goede doelen: 0,8% van het BBP
(bron: Geven in Nederland 2020, Centrum voor Filantropische Studies (CFS) van de Vrije Universiteit Amsterdam)
Dan zijn er nog de kansspelen. Particuliere loterijen in Nederland zijn verplicht om de helft van de bij hen ingelegde bedragen te doneren aan goede doelen. De Postcodeloterij staat zelfs in de top drie van grootste filantropische organisaties ter wereld. Met enige goede wil zou je de donaties via deze loten mee mogen rekenen bij de donaties als deel van het inkomen van huishoudens en dan kom je op 0,5%.
Daarnaast zijn er nog donaties vanuit particulier vermogen zoals bij fondsen en nalatenschappen. Ook bedrijven geven fors geld uit aan goede doelen, al dan niet via sponsorconstructies.
(bron: CFS, zie hierboven)
Welke doelen?
Een goed doel is een breed begrip. Aan de categorie 'gezondheid' wordt relatief het meeste gedoneerd. Hieronder valt allerlei onderzoek zoals van KWF en de Hartstichting. Giften aan medische zorg als zodanig vallen echter onder 'internationale solidariteit' zoals het Rode Kruis of Artsen zonder Grenzen.
'Kerk en levensbeschouwing' is onder huishoudens het nummer één goede doel. Dit is weer een tikje misleidend als goed doel omdat hiermee vooral de organisatie van kerken gefinancierd wordt.
(bron:CFS, zie hierboven)
Bij huishoudens gaat 31% naar de kerk, daarna komen gezondheid (20%) en internationale solidariteit (16%). Nemen we ook de andere categorieën nog in ogenschouw, dan zijn voor dit artikel maatschappelijke en sociale doelen in Nederland relevant (11%). Hieronder vallen het Leger des Heils, de voedselbanken en de Cliniclowns.
Het wegschenken van kapitaal dat ten goede komt aan de 50% minst vermogenden in Nederland of wereldwijd, valt strikt genomen in de categorieën internationale solidariteit en maatschappelijke en sociale doelen. Bij elkaar zo’n 27% van de giften van huishoudens. Het ondersteunen van de eigen kerk of het onderzoek doen naar ziekten valt hier niet onder. Ongetwijfeld zijn in deze en andere categorieën ook projecten te vinden die er weer wel onder vallen. Bijvoorbeeld als deel van zendingswerk (zoals door de Gereformeerde Zendingsbond) of door middel van gratis sportfaciliteiten (zoals door de Cruyff Foundation). Ik kies daarom voor een naar boven bijgestelde optimistischer schatting van 40%.
Koppelen we dit aan de tabel met CBS gegevens hierboven, dan geven huishoudens in Nederland gemiddeld 0,16% van het inkomen weg ten behoeve van de minder bedeelden. Ofwel 16 cent van iedere 100 euro. Bij de 10% hogere inkomens is dit iets meer, namelijk 24 cent (0,4X0,6).
Witte Neushoorns, Waterbergplateau, Namibië (bron: wikimedia)
Er zijn nog 30.000 neushoorns op de wereld, in 1980 waren het er nog 100.000 (bron: WWF)
(Terzijde: alle zorgen over de klimaatverandering ten spijt en hoe erg we de bedreigde neushoorn ook vinden; solidariteit met moeder aarde komt er nog veel bekaaider vanaf met een aandeel van 11% voor de categorie milieu, natuur en dieren, zoals het WWF en Greenpeace. Me dunkt dat hier ook niet echt overlappen zijn te bedenken met andere categorieën. Je komt dan op 0,044% (0,11X0,4): nog geen 5 cent per 100 euro. )
Laten we wel wezen: dit houdt niet over. We geven gewoon te weinig weg aan sociale doelen (en al helemaal aan de natuur). Wat zou reëel zijn?
Je hebt bijvoorbeeld een beweging van idealistische mensen die beloven in de loop van hun leven 10% van hun inkomen weg te schenken (Of ietsje anders: 10% van de erfenis). Dit is natuurlijk fors en vooral geschikt voor de hogere inkomens, maar zal een enorme impact hebben.
Zakat collectesleuf van de Zawiya van Moulay Idris II, Fez, Marokko (bron: wikimedia)
Een interessante vuistregel is te vinden in de islam: daar heb je de 'zakat', waarbij je boven een bepaalde vermogensgrens geacht wordt 2,5% van je inkomen specifiek aan de armen te geven (te bepalen met een 'zakat-calculator').
Je kunt het ook concreet maken. Volgens de wereldbank ligt de armoedegrens in de armste gebieden ter wereld bij 1,90 dollar per dag. Ongeveer 10% van de mensheid zit hieronder. Omgerekend, kun je dan voor 45 euro per maand als het ware één persoon een basisinkomen bezorgen. Gekoppeld aan het gemiddelde gestandaardiseerde inkomen in Nederland van € 30.800 levert dat een percentage van 1,75%.
Er valt hier in elk geval veel te winnen door voor jezelf eens vast te stellen hoeveel je nu eigenlijk geeft.
Welke organisatie?
De volgende vraag is aan welke organisatie? Natuurlijk is het altijd goed om zelf te kiezen en je te verdiepen in organisaties die je aanspreken. Dat kan tegenwoordig vrij eenvoudig, maar er zijn ook organisaties die zich verdiepen in de vraag hoe je donatie zo veel mogelijk impact heeft. (Zie bijvoorbeeld doneerefffectief.nl)
Bij gebrek aan tijd om dingen zelf uit te zoeken is er weinig mis mee om te kiezen voor een grote organisatie die zich in enigerlei vorm richt op de minder bedeelden zoals Oxfam Novib, Artsen zonder Grenzen, het Leger des Heils, het Rode Kruis et cetera.
Dakloze familie in Kolkata, India (bron: wikimedia)
Er zijn allerlei initiatieven in ontwikkeling waarbij je steeds beter kunt nagaan waaraan je geld wordt besteed. (Bijvoorbeeld bij een kledingpakketje voor Unicef, waar je zo kunt zien op welke locatie het terecht komt) Het wordt ook makkelijker om op een verantwoorde manier rechtstreeks te doneren. Bijvoorbeeld aan een familie in Afrika.
Overigens kun je binnen Nederland bij mijn weten niet via een organisatie rechtstreeks geld aan iemand geven, mede omdat je iemand dan in de problemen kan brengen met belastingen of uitkeringsinstantie. Het moet doorgaans via een omweg voor concrete hulp zoals via organisaties als het Armoedefonds en de Linda Foundation.
Samenvattend: het mag wel een onsje meer zijn met ons geefgedrag. Vermoedelijk zal het voor ons koopgedrag niet veel anders zijn. Zie daartoe het volgende artikel over koopkracht.
NB Opvallend laag zijn de donaties aan organisaties voor natuur en milieu, terwijl velen toch beweren zich zorgen te maken over de klimaatverandering, het verdwijnen van het regenwoud, de achteruitgang van biodiversiteit. Wellicht is er sprake van een misperceptie dat men denkt dat een donatie niet nodig is omdat er al veel media-aandacht voor natuur en milieu is? Het lijkt me hard nodig. Ook hier is de tendens dat je meer en meer concreet en traceerbaar kunt doneren. Zoek zelf eens verder via dit overzicht van Nederlandse natuur- en milieu organisaties.